Mbretëria e Bashkuar shkon në votime për të rinovuar parlamentin e Westminsterit, me Laburistët e Keir Starmerit që kryesojnë të gjitha sondazhet dhe janë të gatshëm të marrin qeverinë.
Në ditët e fundit të fushatës zgjedhore, konservatorët e Rishi Sunak lëshuan armën e tyre të vetme të mbetur: “Mos u jepni laburistëve një çek bosh”. Edhe nëse ka ende shumë zona në bilanc dhe shumica mund të lëkundet, viti 2024 rrezikon të jetë annus horribilis për konservatorët, të cilët pas 14 vitesh mund të humbasin Downing Street dhe të japin rezultatin më të keq të shekullit të kaluar.
Afati i natyrshëm i legjislaturës duhet të ishte mesi i dhjetorit dhe të gjithë prisnin një votim në vjeshtë, por në një lëvizje të befasishme në fund të majit Sunak njoftoi shpërndarjen e parlamentit Westminister, duke e çuar kështu Mbretërinë e Bashkuar drejt zgjedhjeve të parakohshme.
Përballë sondazheve negative, me këtë zgjedhje Sunak është përpjekur të fokusohet në të dhënat pozitive ekonomike dhe inflacionin që është kthyer nën kontroll.
Prandaj, të enjten më 4 korrik, rreth 47 milionë britanikë thirren në votime për të zgjedhur 650 anëtarët e Dhomës së Komunave, të cilët përfaqësojnë zonat në të cilat është ndarë vendi dhe që do të qëndrojnë në detyrë deri në vitin 2029.
Pas modifikimit të zonave elektorale, të gjithë Anglisë – e cila e vetme përfaqëson 80% të banorëve të Mbretërisë së Bashkuar – iu caktuan 543 vende (10 më shumë se në 2019), Skoci 57 (2 më pak), Uells 32 (8 më pak) dhe 18 për Irlandën e Veriut, numri i pandryshuar nga pesë vjet më parë. Votimi do të zhvillohet nga ora 07:00 deri në 22:00 (23:00 në Itali), menjëherë pas të cilit do të ketë exit poll.
Sistemi zgjedhor
Mbretëria e Bashkuar është shtëpia e mazhoritarizmit të pastër: sistemi zgjedhor britanik parashikon që, në çdo zonë zgjedhore, zgjidhet kandidati që merr vetëm një votë më shumë se të tjerët. Në zhargon quhet “first past the post”, kalon vetëm i pari, ose “fituesi merr të gjitha”.
Rrënjët e saj datojnë në mesjetë dhe më pas u përdor gjatë gjithë historisë demokratike të vendit.
Sistemi i pastër mazhoritar britanik ka efektin e shpërblimit të partisë kryesore, më shumë sesa rezultatit të saj në terma proporcionalë, e cila shpesh në këtë mënyrë merr vendet për të qeverisur në mënyrë të qëndrueshme dhe të vetme. Pikërisht për këtë mekanizëm, lideri i partisë fituese bëhet kryeministër (edhe nëse nuk do të mbetet domosdoshmërisht i tillë për pesë vitet në vijim: për shembull, në legjislaturën e fundit ranë me radhë tre krerë qeverish – Boris Johnson, Liz Truss dhe Rishi. Sunak – por kjo varej më shumë nga ekuilibrat e brendshëm brenda konservatorëve sesa nga ato të parlamentit të Westminsterit).
‘Formacionet’ në fushë
Dy partitë kryesore në Mbretërinë e Bashkuar, ato që kanë alternuar në qeveri për dekada, janë konservatorët dhe laburistët. Por nuk janë të vetmet skuadra që do të përballen në qendrat e votimit.
Nigel Farage, mbështetësi i parë i Brexit, është kthyer në rrugën e duhur, duke marrë përsëri udhëheqjen e Reformës – pasi tha se nuk do ta bënte këtë. Pastaj janë Liberal Demokratët e Ed Davey dhe Partia e Gjelbër e udhëhequr nga Carla Denyer dhe Adrian Ramsay.
Sondazhet
Laboratori i Starmerit kryeson sipas të gjitha sondazheve. Shpresa e konservatorëve, e nënvizuar nga Sunak në mitingjet e fundit, është për një rimëkëmbje të minutës së fundit që kufizon suksesin e opozitës aktuale (supershumica përdoret kështu si një batak për të pavendosurit: çfarë do të bëjnë Laburistët nëse nuk kanë frena?). Në realitet ka ende shumë mandate në bilanc dhe hendeku mund të jetë pak a shumë i madh edhe me një grusht votash në secilën zonë të kontestuar.
Avantazhi ndaj konservatorëve të përshkruar nga parashikimet e tremb Partinë Laburiste, sepse njerëzit duhet të kujtojnë se çdo votë ka rëndësi dhe të shkojnë e të votojnë, dhe sepse në një sistem elektoral si ai britanik, edhe disa preferenca bëjnë diferencën.
Në çdo rast, fitorja e tyre duket e qartë: parashikimet tregojnë se ata do të marrin rreth 41% të votave dhe deri në 120 nga 650 vendet në Dhomën e Komunave (217 më shumë se në 2019). Mjaftojnë 326 për të arritur shumicën. E panjohura duket se është më shumë shtrirja e fitores sesa vetë fitorja: me këto sondazhe ata mund të tejkalojnë rezultatin e Blair-it i cili në 1997 fitoi 419 vende dhe një shumicë prej 179, një rekord për çdo parti.
Për konservatorët duket mundësia e një disfate të paprecedentë dhe, për rrjedhojë, problemi është se si të përballen me pasojat. Që nga viti 1906 dhe koha e Arthur Balfour, konservatorët nuk kanë shkuar nën 140 deputetë. Por këtë herë sondazhet u japin konservatorëve 20%, me një projeksion – sipas YouGov – prej 108 vendesh (mbi 250 më pak se pesë vjet më parë).
Rezultati, nëse konfirmohet, do të kërkojë një ekzaminim të ndërgjegjes dhe një drejtim të ri: nëse do të anoni djathtas – me elementë të tillë si Suella Braverman, ish-ministre e brendshme – apo ripozicionimi në qendër do të jetë ndër çështjet që lideri i ri do të duhet marrë parasysh.
Farage, nga ana tjetër, merr 15% dhe vlerësohet me vendin e tretë në vota, por, për shkak të ligjit zgjedhor (rezultati në zonat zgjedhore, jo ai i përgjithshëm) ai mund të fitojë pesë mandate: ende një “sukses” duke pasur parasysh se në vitin 2019 ai u ndal në 2% dhe në 2015 mori 12.5% por nuk zgjodhi askënd në Dhomën e Komunave (sepse askush nuk kishte dalë i pari në zona).
Me rreth 12% por me konsensus më të përqendruar në territor, sipas sondazheve Liberal Demokratët mund të zgjidhnin rreth pesëdhjetë përfaqësues (por sipas parashikimeve të tjera ata mund të kalonin edhe konservatorët).
Temat dhe programet
Pas një fushate elektorale që zgjati pak më shumë se një muaj, çështjet që kanë rëndësi për njerëzit, sipas sondazheve, janë ekonomia, shëndetësia, imigracioni, strehimi dhe mjedisi. Si të jetosh më mirë, me pak fjalë, në sfondin e vështirësive të të rinjve për të gjetur një punë dhe për të paguar qiranë, shërbimet e rraskapitura, koston e jetesës.
Slogani i laburistëve është “ndryshim”: pas 14 vjetësh qeverish konservatore – kryeministri i fundit laburist ishte Gordon Brown në vitin 2010 – kjo është ajo që duket se dëshiron dhe ka nevojë elektorati britanik.
Ndërkohë, në katër vitet e fundit ka pasur edhe një ndryshim në linjën partiake, me Strarmerin “më të moderuar” që zëvendësoi Jeremy Corbyn në prill 2020. Ai garanton mos rritje të taksave mbi të ardhurat, mos fryrje të shpenzimeve publike dhe premton pagën minimale. Programi i Punës më pas përfshin rritjen e TVSH-së në tarifat e shkollave private në 20% për të forcuar arsimin publik dhe pagën e mësuesve.
Për mjedisin, është planifikuar një investim prej 3 miliardë paund e gjysmë për tranzicionin e gjelbër, zgjerimin e taksës mbi fitimet shtesë për sektorin e naftës dhe gazit dhe ndalimin e shitjes së automjeteve me benzinë ose me naftë nga viti 2030 (shtyrë nga konservatorët).
Strarmer më pas u angazhua për të shfuqizuar programin e diskutueshëm për transferimin e migrantëve të parregullt në Ruandë. Në politikën e jashtme, mbështetje për Kievin dhe Izraelin (në të dy frontet Corbyn ka ide të ndryshme), edhe nëse udhëheqja e partisë është angazhuar të respektojë vendimet e Gjykatave në Hagë për liderët izraelitë dhe të Hamasit.
Sunak dhe konservatorët janë fokusuar shumë te ekonomia dhe imigracioni: në pikën e parë ata kanë pretenduar sfidën e inflacionit dhe rritjes mbi vlerësimet, në të dytën – një temë e theksuar nga Sunak veçanërisht ditët e fundit – ata konfirmuan “planin e Ruandës” dhe premtoi një kufi për hyrjet në vend.
Konservatorët kanë marrë përsipër të rrisin shpenzimet e mbrojtjes në 2.5% të PBB-së (me mbështetje pasuese për NATO-n, Ukrainën dhe Izraelin), për të kontrolluar kostot e mirëqenies dhe për të ulur numrin e punonjësve publikë. Për mjedisin, pra, asnjë “taksë e gjelbër” dhe ndërtimi i një termocentrali të ri bërthamor.
Reforma e Farage prezantohet me një platformë populiste dhe të krahut të djathtë. Nuk mungojnë pengesat e mundshme: nëse një pjesë e elektoratit kujton dhe vlerëson fushatën e tij për t’u larguar nga Bashkimi Evropian, atyre u pëlqen miqësia e tij me Donald Trump – për të cilin Farage vazhdon të mbledhë fonde në Britaninë e Madhe – më pak, admirim për Vladimir Putin “si operator politik” dhe tendencat raciste të partisë.
Bëri bujë një deklaratë që bëri për kryeministrin Sunak, me origjinë indiane: “Ai nuk e kupton kulturën dhe historinë tonë”, tha ai në lidhje me largimin e hershëm të kryeministrit nga ceremonia për nder të zbarkimit të Normandisë. Pas shtatë përpjekjeve të dështuara, Brexit shpreson për zgjedhjet e saj të para Westministre në selinë e Clacton, Essex.
Marrë nga Corriere Della Sera, përshtatur për Albanian Post
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
