Teoritë e konspiracionit janë shpesh politike dhe ato shpjegohen edhe më shpesh me prova të pamjaftueshme.
Douglas & Sutton (2011) arritën në përfundimin se besimi në komplote lidhet me të menduarit analitik më të ulët, inteligjencën e ulët, paranojën dhe makiavelizmin.
Meta-analiza e vitit 2022 nga Stasielowicz e mbështet këtë, duke shtuar se teoricienët e konspiracionit shpesh besojnë në pseudoshkencë, janë narcistë ose fetarë/shpirtërorë dhe kanë aftësi relativisht të ulëta njohëse.
Douglas et al. (2017) deklaroi se teoritë e konspiracionit lidhen fort me dy emocione: ankthin dhe heqjen e të drejtës (ndjenja e të qenit i privuar nga një privilegj).
Një punim i vitit 2017 nga van Prooijen, Douglas & De Inocencio gjeti gjithashtu korrelacion midis teoricienëve të konspiracionit dhe një fenomeni të quajtur “apofeni” ose “perceptim i modelit iluziv”.
Është një tendencë për të gjetur lidhje mes gjërave që nuk kanë lidhje.
Ne shpesh përpiqemi të gjejmë modele në mënyrë që t’i shpjegojmë vetes botën përreth, por këta njerëz shkojnë shumë përtej, duke gjetur modele kudo.
Shembuj të mirë të kërkimit të modelit është kërkimi i vazhdueshëm për numrin 666 ose deshifrimi i kodeve QAnon dhe mesazheve të fshehta.
Megjithatë, shumë shkencëtarë konjitiv e konsiderojnë teorinë e konspiracionit si një jopatologjike dhe mund të jetë thjesht shtysa jonë e lindur drejt thashethemeve.
Teoritë e konspiracionit që përhapen në mënyrë virale mund të kenë pasoja të rënda: mohimi i AIDS-it përmes teorive konspirative çoi në mbi 300 mijë vdekje nga SIDA në Afrikën e Jugut, QAnon çoi në sulmin e Capitol-it të SHBA-ve dhe teoritë e konspiracionit në lidhje me ushqimin OMGJ çuan në zi buke serioze në Zambi.
Shumë terroristë, duke përfshirë Anders Breivik dhe Timothy McVeigh u ndikuan fuqishëm edhe nga teoritë konspirative.
Teoritë e konspiracionit dikur kufizoheshin në komunitete të skajshme si gazetat, sistemet e hershme të Bordit të Buletinit ose grupet e vogla sociale, por interneti dhe veçanërisht mediat sociale i sollën ato në rrjedhën kryesore.
Algoritmet e mediave sociale i japin përparësi angazhimit të përdoruesit mbi sigurinë e përdoruesit, duke siguruar kështu vrima lepujsh të teorisë së konspiracionit për t’i mbajtur përdoruesit në këto platforma.
Më pas ato përhapen më tej nga fermat e troll-eve dhe aktorët e huaj shtetërorë, me qëllim që të polarizohen dhe të agjitohen.
Në sondazhin e vitit 2020 nga NPR/Ipsos, 17 për qind e popullsisë amerikane besonte në QAnon dhe 37 për qind nuk ishin “të sigurt” nëse është e vërtetë apo jo.
Numri i mashtrimeve të të shtënave masive ishte 12 për qind/27 për qind, dhe për teorinë e konspiracionit të uljes në Hënë 8 për qind/20 për qind.
Michael Barkun i ka ndarë teoritë e konspiracionit në tre kategori të dallueshme: ngjarje (p.sh. vrasja e Kenedit ose 11 shtatori), sistematike (masonët, WEF, etj.) ose superkonspiracion (p.sh. QAnon, “Son of the Godhead” i Icke ose “Xenu” i Hubbard).
Problemi me debatin me teoricienët e konspiracionit është se teoritë e tyre nuk mund të falsifikohen dhe përforcohen nga argumente që janë gjithashtu të rreme.
Gjithashtu, si provat kundër teorisë ashtu edhe mungesa e provave të tilla ri-interpretohen si dëshmi e vërtetësisë së saj.
Fushatat e suksesshme propagandistike dhe dezinformative kanë ulur gjithashtu besimin e njerëzve ndaj mediave kryesore dhe shtetit, dhe teoricienët e konspiracionit shpesh tallen dhe kritikojnë këto institucione.
Teoritë e sotme të konspiracionit janë mjete shumë më të fuqishme dhe më të rrezikshme pasi ato mund të përhapen shpejt dhe gjerësisht përmes internetit.
Për shembull QAnon është përhapur në mbarë botën, dhe ka sekte për shembull në Japoni, Finlandë, Rusi, Australi dhe Brazil.
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
