Pornografia, patriarkalizmi dhe Ballkani Perëndimor

Kur bëhet fjalë për anëtarësimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Evropian, flitet për marrëdhënie të ndërlikuara dhe të vështira politike, korrupsion dhe përgjithësisht qeverisje të dobët.

Më pak e folur, megjithëse shumë e rëndësishme, është mënyra se si këto vende i trajtojnë gratë.

Përqindjet e femicideve dhe dhunës nga partneri janë thellësisht shqetësuese dhe nuk janë trajtuar siç duhet nga asnjë qeveri e Ballkanit Perëndimor, pavarësisht nga shumë vite zëdhënie nga organizatat e shoqërisë civile.

Gratë në të gjithë rajonin – veçanërisht ato nga pakicat e margjinalizuara ose zonat rurale – përballen me pengesa në marrjen e aksesit në shërbimet që trajtojnë dhunën me bazë gjinore.

Në Kosovë, qasja në drejtësi mbetet veçanërisht problematike për të mbijetuarit e saj, në mungesë të institucioneve funksionale efektive.

Luftërat në ish-Jugosllavi çuan në “ripatriarkalizim” të rëndësishëm në vendet pasardhëse. Përveç paqëndrueshmërisë politike dhe ekonomike, ata lanë trashëgim plagë të thella sociale dhe psikologjike, të cilat prekin veçanërisht gratë.

Kthimi në “vlerat tradicionale” shpesh paraqitet si mënyra e vetme për të rivendosur stabilitetin.

Një manifestim veçanërisht i dëmshëm i kësaj është glorifikimi i kriminelëve të luftës dhe autorëve të dhunës si mishërime të ‘burrave të vërtetë’.

Një burrë i vërtetë perceptohet si i ashpër, pa emocione, shpesh i prirur ndaj dhunës, duke pasqyruar këta idhuj të kohës së luftës.

Burra të tillë shpesh i shohin gratë vetëm si makineri për të lindur fëmijë dhe kërkojnë mënyra për t’i poshtëruar ato për të demonstruar dominimin e tyre. Kjo është evidente në një trend të ri të grupeve të Telegramit ballkanik me emra shumë degradues.

Në këto grupe në rritje, përdoruesit ndajnë përmbajtje të qartë rreth grave, pa dijeninë e tyre, për të fituar para. Në grupe me dhjetëra mijëra anëtarë, njerëzit kërkojnë hakmarrje për pornografinë; ata dërgojnë fotografi të grave dhe më pas kërkojnë emrat e tyre ose informacione të tjera. Disa grupe madje përmbajnë imazhe me konotacione incesti dhe video përdhunimi.

Ata që zotërojnë ose menaxhojnë grupet zakonisht mbledhin imazhe eksplicite të vajzave, shpesh të mitura, duke i shitur ato në tregun e lulëzuar për pornografi pa miratim.

Disa përdorues shkëmbejnë fotografitë e grave që tashmë i kanë. Anëtarët lejohen të mbeten plotësisht anonimë.

Administratori i një prej grupeve më të mëdha të tilla, me mbi 36 mijë anëtarë, u lirua nga akuzat në lidhje me përhapjen e pornografisë hakmarrëse dhe imazhet e abuzimit me fëmijët vitin e kaluar.

Ky trend shumë i rrezikshëm është bërë i mundur nga reagimet joadekuate nga institucionet legjislative dhe sistemi gjyqësor dhe rrëzimi i padive kundër individëve të përfshirë në ndarjen e pornografisë hakmarrëse.

Megjithëse grupet më të mëdha të Telegramit u mbyllën pas denoncimeve në vitin 2021, agjencitë shtetërore kanë treguar pak interes dhe kanë dështuar në zbatimin e politikave për të sanksionuar autorët dhe për të inkurajuar viktimat që të raportojnë këto krime.

Mosveprimi ka nxitur krijimin e grupeve të reja dhe shpërndarjen e vazhdueshme të përmbajtjeve të ngjashme, madje ka lejuar autorët të përfitojnë financiarisht nga shpërndarja e materialeve pornografike.

Pornografia hakmarrëse është lloji më i zakonshëm i përmbajtjes që tregtohet në këto grupe.

Burrat marrin imazhe të grave që u dërgohen atyre në fshehtësi dhe ua shpërndajnë anëtarëve të tjerë për një tarifë. Shumë gra nuk e marrin vesh kurrë se kanë qenë viktima, ndaj është e vështirë të ndiqen penalisht autorët.

Grupet shpesh përmbajnë katalogë dhe lista çmimesh për foto specifike.

Një sasi e madhe e përmbajtjes incestuese është zbuluar gjithashtu në grupe. Burrat me prirje incesti fotografojnë nënat, motrat dhe pjesëtaret e tjera femra të familjes dhe më pas ua furnizojnë të tjerëve në grup.

Në këtë rast, gratë nuk janë të sigurta as në shtëpitë e tyre dhe nuk kanë arsye të dyshojnë se janë në grupe të tilla.

Grupet shpërndajnë gjithashtu foto të zakonshme të vajzave në rrugë, të shoqëruara shpesh me kërkesa për informacion biografik për subjektet.

Këto grupe mund të jenë jashtëzakonisht të rrezikshme për gratë, fotot e të cilave shfaqen në to.

Një vajzë mori më shumë se 300 mesazhe nga burra të moshës 15 deri në 55 vjeç brenda një dite pasi u shfaq në një grup Telegram. Kjo edhe pse asnjë foto e fytyrës së saj nuk u shfaq në grup – vetëm një video në të cilën ajo nuk dallohej, së bashku me detajet e saj të kontaktit. Viktima ka tentuar të denoncojë rastin, por është ‘tallur’ nga policia.

Jo një vepër penale

Fatkeqësisht, në shumicën e vendeve të Ballkanit Perëndimor është shumë e vështirë të përballesh me raste të tilla.

Në Bosnje-Hercegovinë, pornografia hakmarrëse nuk është përcaktuar me ligj si vepër penale, megjithëse mund të përfshihet në vepra të tjera.

Është e rëndësishme që rastet e tilla nuk ndiqen sipas detyrës zyrtare, por vetëm me kërkesë private të palës së dëmtuar. Edhe nëse një grua është e vetëdijshme për shkeljen, frika nga viktimizimi dhe stigmatizimi mund ta bëjë atë të mos dëshirojë të ndajë sprovën e saj.

Edhe një veprim i suksesshëm do të sillte vetëm një gjobë ose dënim të shkurtër.

I vetmi vend në rajon që e njeh pornografinë hakmarrëse si vepër penale është Kroacia, falë një ligji të miratuar në vitin 2022. Edhe atëherë, zbatimi është një çështje tjetër.

Pornografia e fëmijëve është e ndaluar në të gjithë rajonin, por megjithëse imazhet e të miturve gjenden shpesh në këto grupe, autoritetet rrallë reagojnë.

Është pothuajse e pamundur të mbivlerësohet ndikimi i këtij abuzimi në psikikën e viktimës, si dhe në jetën e saj private.

Mund të shkaktojë humbje të punës dhe frikë nga përhapja e mëtejshme e këtyre fotove, duke përfshirë frikën nga miqtë dhe familja.

Një nga gjërat më të këqija me të cilat përballen viktimat është gjykimi i mjedisit të tyre shoqëror. Kjo është një nga arsyet pse shumica nuk ndihen të motivuar për të raportuar tek autoritetet.

Standardet e anëtarësimit

Duke marrë parasysh se (përveç Kroacisë dhe Sllovenisë) vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor janë në proces të anëtarësimit në BE, adresimi i këtyre shqetësimeve emblematike dhe thelbësisht të rëndësishme është edhe më i rëndësishëm.

Unioni nuk do të pranojë vende ku nuk ka shtet ligjor dhe ku të drejtat e njeriut shfuqizohen.

Në të vërtetë, BE-ja duhet t’i japë përparësi forcimit dhe zbatimit të ligjeve që mbrojnë të drejtat e njeriut. Kushtet që lidhen me anëtarësimin duhet të përfshijnë standarde specifike në lidhje me luftimin e dhunës dhe diskriminimit me bazë gjinore dhe promovimin e pjesëmarrjes së grave në jetën publike.

Brenda venit, duhet ndërkohë të edukojmë më mirë njerëzit dhe të ndërgjegjësojmë se sa të gabuara dhe të dëmshme janë praktika të tilla patologjike.

Por autoritetet duhet gjithashtu të përmbushin rolet e tyre—të mbrojnë qytetarët e tyre dhe të ndëshkojnë autorët.

Shkrim nga Tea Kljajic për “Social Europe”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.