Për shkak të lidhjes së trurit me origjina të rëndësishme evolucionare, shenjat mjedisore mund të na detyrojnë të hamë edhe kur nuk ndihemi të uritur.
Nëse ngrënia do të ishte aq e thjeshtë sa mbushja e një makine me gaz, ne do të ushqeheshim rreptësishtë për qëllime energjie. Në realitet, ne ndonjëherë hamë kur nuk kemi nevojë. Njerëzit hanë ushqime kur janë të stresuar ose të trishtuar.
Ne, mund të përpiqemi të shfrytëzojmë sa më shumë ushqim për mëngjes, por është ekuivalente të kthehesh në stacionin e gazit pavarësisht një rezervuari të tij, të plotë – krejtësisht absurde.
Përveç se mbushja e makinës tuaj, dhe ngrënia nuk janë saktësisht të njëjta. Nëse nuk i shihni dritat e ndezura dhe tymrat e naftës veçanërisht emocionues, nuk do të keni të njëjtën nxitim, të dopaminës që vjen nga gëlltitja në një çokollate.
Në fakt, përmbajtja e lartë e yndyrës dhe sheqerit në ushqimet e përpunuara aktivizojnë rrugët e shpërblimit të trurit dhe na shtyjnë të konsumojmë më shumë. Studimet kanë treguar se ushqimi kalorik mund të modifikojë strukturën e trurit duke stimuluar rrugët nervore që na inkurajojnë të kërkojmë më shumë ushqim, më shpesh.
Shkencëtarët gjithashtu besojnë se ngrënia e tepërt e ushqimit të dendur me energji është një shembull i një sjelljeje të mësuar. Nëse ushqimi i shijshëm konsumohet rregullisht në të njëjtin kontekst, atëherë ne mund të shoqërojmë gjërat e rastësishme në mjediset tona me të ngrënit.
Shoqërimi i ushqimit, ose stimujve të tjerë, me shenja të palidhura njihet si kondicionim klasik. Ky fenomen u demonstrua për herë të parë nga shkencëtari rus Ivan Pavlov. Pavlov i trajnoi qentë që ta lidhnin pamjen e ushqimit me tingullin e një metronome.
Pas vetëm disa sprovave, vetëm tinsgulli i bëri që të vegjlit të vërshonin në pritje të darkës së tyre.
Mjedise tërheqëse
Njerëzit nuk janë më kompleks. Ne jemi në gjendje të grupohemi së bashku duke ngrënë pothuajse me çdo gjë, si koha e ditës, emocione të caktuara ose shikimi i televizorit. Hulumtimet kanë treguar se ne madje jemi të aftë të shoqërojmë ushqimin me mjedisin më arbitrar.
Në një studim të vitit 2013, të botuar në Appetite, pjesëmarrësit vunë një kufje të realitetit virtual dhe u endën nëpër një shesh italian dhe një studio japoneze të arteve marciale. Gjysma e pjesëmarrësve morën një qumësht me çokollatë në shesh, ndërsa gjysma tjetër iu dha e tyre në studion e arteve marciale. Pas një grushti përsëritjesh, pjesëmarrësit gjeneruan më shumë pështymë dhe u ndjenë më të uritur në dhomën ku u zhvillua kondicionimi.
Nuk janë vetëm grykjet dhe dëshirat për ushqim që ndodhin në përgjigje të një shkaktari mjedisor: i gjithë trupi ynë na bën të presim.
Në përputhje me rrethanat, ne lëshojmë hormonet tretëse, sekretojmë lëngje gastrike dhe aktivizojmë rrugët neuronale që përfshihen në të ngrënë. Pasi dikush të ketë përjetuar kondicionimin, është mjaft e fuqishme për të anashkaluar nevojat ushqyese dhe për të stimuluar ngrënien në mungesë të urisë autentike.
Shumë studiues besojnë se luan një rol të rëndësishëm, por të nënvlerësuar, në epideminë e obezitetit dhe zhvillimin e çrregullimeve të ngrënies së tepërt.
Megjithëse studiuesit kanë shikuar konceptin e kondicionimit të ushqimit që kur Pavlov kreu eksperimentet e tij të qenit, mbi një shekull më parë, vetëm kohët e fundit ata kanë zbuluar se cili seksion i trurit përfshihet në sjelljen e mësuar të ngrënies.
Në fakt, një grup shkencëtarësh në Agjencinë për Shkencë, Teknologji dhe Kërkim në Singapor, u penguan nëpër qarkun neuronal të përfshirë në ngrënien e mësuar rastësisht. Ata po kryenin eksperimente për të dalluar funksionin e një grupi neuronesh brenda hipotalamusit, rajoni i trurit përgjegjës për rregullimin e oreksit, zgjimin seksual dhe procese të tjera vendimtare për mbijetesën.
Aktivizimi artificial i grupit neuronal të quajtur neurone somatostatine tubale bëri që minjtë të hanë me ngulm – edhe kur ata ishin tashmë të ngopur.
Këto neurone aktivizohen në mënyrë specifike sa herë që ne shikojmë ushqimet me sheqer ose yndyra. Hulumtimi i publikuar nga i njëjti grup në fillim të këtij viti, zbuloi se grupi është i lidhur drejtpërdrejt me një pjesë tjetër të hipotalamusit të quajtur subiculum ventral.
Ndërsa neuronet tubale përmbytin trurin tonë me dopamine në përgjigje të ushqimeve me kalori të lartë, nën-programi përgjigjet duke marrë një “pamje” mendore të rrethinës sonë. Prandaj lidhja midis dy rajoneve të trurit, lidh ndjenjat e ushqimit të shijshëm që shkaktojnë dopamine me mjedisin e dikujt. Sa më shumë që ne e lidhim pa vetëdije ngrënien me një sugjerim mjedisor, aq më e fortë është lidhja nervore.
Në mungesë të kondicionimit, këto neurone na shtyjnë të hamë vetëm kur ndihemi të uritur. Kjo falë niveleve të larta të një hormoni urie të quajtur ghrelin, i cili aktivizon pjesërisht neuronet somatostatine tubale, shpjegon autori kryesor i studimit Yu Fu. Kur miu gëlltit në mënyrë të përsëritur ushqimin e shijshëm në një vend të caktuar, rruga nën-në-tubale bëhet aq e fortë sa neuronet nuk kanë nevojë të ushqehen nga uria. “Vetë mjedisi mund të kapërcejë mungesën e urisë dhe ta shtyjë kafshën të hajë”, thotë Fu.
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
